Kinderen bij de uitvaart

Bij een overlijden van grootouders of andere naasten waarbij kinderen nauw betrokken zijn, is er soms het dilemma of kinderen mee kunnen naar de uitvaart of niet. De vraag is dan hoe kinderen betrokken kunnen worden bij de uitvaart en hoe verteld kan worden wat er gebeurt als iemand dood gaat. Onze ervaring is dat kinderen vanaf de basisschoolleeftijd (4 jaar) mee kunnen naar een crematie- of begrafenisbijeenkomst. Kinderen van 4 tot 6 jaar denken nog magisch, dat wil zeggen dat fantasie en werkelijkheid door elkaar heen lopen. Knuffels, sprookjesfiguren, alles kan levend of dood zijn, maar het besef dat de dood onherroepelijk is, hebben kleuters nog niet. Daarom kan het zo maar zo zijn dat een kleuter na een begrafenis zegt: “Wanneer gaan we opa nou weer ophalen?”

Vanaf 6 jaar begint het realistisch denken. Kinderen willen vooral weten wat er “technisch” allemaal gebeurt. Aan kinderen van deze leeftijd is goed uit te leggen wat dood-zijn betekent. Ze zijn heel nieuwsgierig en zullen graag willen weten hoe het allemaal “werkt”. Veel van hun vragen gaan dan ook over praktische dingen. Soms komt dat voor de volwassenen wat luguber over, maar kinderen staan heel open voor hoe dingen gaan; ze zijn tenslotte ook niet anders gewend dan elke dag te leren hoe de wereld in elkaar zit.

Rond het 12e jaar begint het abstracte denken. Dan leren kinderen in beeldspraak en metaforen te denken, wat helpen kan om troostwoorden te vinden. Een voorbeeld van zo’n metafoor is die van de cocon en de vlinder. De cocon blijft achter en de vlinder vliegt weg. De cocon staat voor het lichaam, de vlinder voor de ziel. Toen dit verhaal verteld werd aan een jongen van acht bij het overlijden van zijn moeder zei hij heel realistisch: “toen mamma dood ging heb ik geen vlinder gezien.”

Onze ervaring leert dat kinderen in het algemeen niet bang zijn om een overledene te zien of aan te raken. De dood is veel minder “eng” als kinderen weten “hoe het werkt” en wat er gebeurt.

Het is voor de kinderen belangrijk dat ze antwoorden krijgen op hun vragen en dat er goed naar hen geluisterd wordt.

• Hoe lang duurt een crematie?
• Is er vuur in de oven, hoe ziet een oven er uit?
• Hoe gaat de kist in het graf en wanneer wordt er zand over gegooid?,
• Hoe lang duurt het voordat het botjes zijn, blijven de botjes daar altijd liggen?
• En zo voort.

Toespraak voor kinderen bij een uitvaart

Als kinderen meegaan naar de uitvaartbijeenkomst, is het goed dat er ook aandacht aan hen besteed wordt. Zij kunnen een taak krijgen, zoals b.v. het aansteken van de kaarsen. Het is ook mogelijk om voor hen een aparte toespraak te houden. We vertellen dan wat er gaat gebeuren, waarom we die dag bij elkaar zijn en welke herinneringen we mee zullen nemen naar huis. Uit de reactie van de kinderen blijkt dat heel waardevol te zijn. Bij kinderen waarvan een ouder overleden is, of een naaste waar ze een nauwe band mee hadden, zoeken we naar een symbool dat we hun mee kunnen geven. Soms is dat een knuffel, soms een ander voorwerp zoals een ster of een kaars.